نقش تنبیه و تشویق در مسؤلیت پذیری کودکان

نگاه تحسین کننده و تقدیرکردن، بسیار مهم است. این نگاه می گوید تو توانایی انجام دادن وظایفت را به شکلی خوب داری. باید از تحقیر کردن و گفت این که «عرضه نداری»، «دوباره خراب شد»، «به موقع نشد»، پرهیز شود. اول از همه نباید جواب های منفی و تحقیرکننده داد. تقدیر، تحسین و تشویق کردن مهم است. گفتن این که « تو در حد خودت بیشترین تلاش را کردی حتی اگر از نظر ما ایراد داشته باشد»، به اندازه ی کافی خوب است تشویق های دیگر، به امکانات و خلاقیت پدرها و مادرها بستگی دارد.
تنبیه جسمی از نظر علم روان شناسی و تربیتی کاملاً رد شده است و جایی در روابط خانوادگی ندارد، چه بین زن و شوهر و چه در مورد کودکان. تنبیه می تواند به صورت محروم کردن از یک رشته امکانات رفاهی باشد. مثلاً والدین می توانند او را همراه خود به سینما یا مسافرت نبرند یا ساعت تماشای تلویزیون یا کار با رایانه را محدود کنند. برخلاف تصور رایج، این تنبیه ها باعث بیشتر شدن درگیری ها نمی شود. باید گفت تا زمانی که وظایفت را انجام نداده ای نمی توانی از این امکانات استفاده کنی و کسی وظیفه ندارد کاری برای تو انجام دهد.
مسئله ی تنبیه را باید همیشه به عنوان عامل پیشگیری در نظر داشت. عاملی که براساس آن بتوان ارزش آدمیزاد و رابطه ی دو نفر را برای کودک جا انداخت.
تشویق و تنبیه نیز برای انجام دادن یا ندادن مسؤلیت ها لازم است. مثلاً همین که می گوییم این شخص مسؤل این کار بوده و آن را به خوبی انجام داده است، او را مورد تشویق زبانی قرار داده ایم، در مورد تنبیه هم، ما شکنجه و بردگی فرزندانمان را نمی خواهیم، بلکه می خواهیم او مسؤلیت پذیر شود. لازم به یادآوری مؤکد است که در صورت عدم انجام وظایف و مسؤلیت ها توسط فرزندان، والدین نمی توانند مسؤلیت های خود را انجام ندهند. آن ها باید مسکن، پوشاک، خوراک و تحصیل فرزندانشان را در حد توان و به موقع تامین کنند. فقط می توانند خدمت هایی را که اضافی یا داوطلبانه انجام می داده اند قطع و یا محدود کنند. این خود نوعی تنبیه یا داد و ستد است. یعنی اگر این مسؤلیت را انجام ندهد در عوض امکانات پس گرفته می شود و دیگر نمی تواند از آن ها استفاده کند. مثلاً به او بگویند: « اگر اتاقت را مرتب نکنی، پول توجیبی ات کم می شود یا اجازه نداری به تولد دوستت بروی یا ...» مسئله ی « تنبیه» را باید همیشه به عنوان موضوعی پیشگیری کننده در نظر بگیریم
منبع مقاله:
رفعتیان، عبدالحسین، (1391)، مسؤلیت پذیری، تهران: نشرقطره، چاپ چهارم