سخن مولانا بر مدار این مطلب هست که بت‌پرستان چون معبود حقیق را گم کرده‌اند به معبودهای آفل و زوال‌پذیر روی می‌آورند و از این خبر ندارند که پرستش، امری فطری و جبلّی است و این فطرت را حضرت حق در آدمی پدید...

خداوند به پیامبر خطاب‌ می‌کند: (یا أَیهَا الْمُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّیلَ إِلَّا قَلِیلًا)؛ ای‌درگلیم پیچیده، شب را بیدار بمان، مگر کمی از آن را. برای مسئولیت عظیم برخیز که اینک وقت استراحت نیست. گلیم را...

خداوند متعال در کلام خود، تو را حمار نخوانده، بلکه اسپ خطاب کرده است، زیرا عرب به اسپ تازی گوید: تعال؛ یعنی بیا. خداوند نیز آدمیان را کلمه تعال خطاب کرده است تا این حقیقت را القا کند که آدمی نیز قابل تغییر...

«انصاف جو» به معنای دادخواه یا به اصطلاح محاکم، مدعی است. «باد و بروت» به معنای غرور و تجاوز «که ظلمی پیش برد؟» و به معنای چه کسی توانست ظلم کند، است. «عضد» به معنای بازو و یاری کننده است.

فرعون عقل کمال طلب ندارد و از ماورای این جهان چیزی ‌نمی‌فهمد، اما عقل موسی عالم غیب و جهان دیگر را می‌بیند. «من عقلم» بدین معناست که انبیا جلوه کامل عقل معرفت یاب‌اند. «امانم از ضلال»، یعنی تو را از گمراهی...

ارادت مولانا به ساحت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در این ابیات موج می‌زند. جمال احمدی، جمال باطنی و معنوی پیامبر است که در هر دو کون نظیری ندارد. چگونه ممکن است که جمال احمدی در هر دو جهان نظیری...

از بارگاه الهی وحی در رسید که ای پیامبر، برو و از این شکست غمگین مباش، زیرا در خواری و اندوه فعلی، پیروزی‌هایی نهفته است؟ «از دولت» به معنای از عنایت پروردگار و خواری نقد به معنای شکست موقت است. به ظاهر...

هنگامی که دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) علنی گشت و هواداران آن حضرت افزایش یافتند، سران قریش احساس خطر می‌کنند و روزی نزد ابوطالب- عموی پیامبر- می‌روند و از او می‌خواهند که برادرزاده‌اش را از...

سخن از کافران و منکران است که مقابله‌ی آنها موجب اثبات حق و عزّت پیامبران می‌شود. حقیقت‌ستیزان قصد ذلیل کردن بندگان خاص خدا را داشتند، در حالی که همین خواری موجب سرافرازی و ظهور معجزات و خواری عادات آنان...

مولانا در سایه‌ی دو تمثیل و لطیفه و با تعبیرات گوناگون اصل جذب و انجذاب را در پدیده‌های مادی و روحی بیان می‌کند. بدین معنا که جذب و انجذاب در پدیده‌های هم جنس صورت می‌گیرد و دو پدیده‌ی متنافر و غیر هم...