مولانا باب یان این حکایت می‌خواهد بگوید که تجلی قدرت حق در مردان حق، حساب‌های عقل مادی و روابط علت و معلولی این جهان را بی‌اعتبار می‌کند. «اَنَس» از صحابی حضرت رسول است که از او احادیث بسیاری نقل شده و...

مولانا از زبان حضرت سلیمان(علیه السلام) به بلقیس، می‌گوید:‌ ای بلقیس، بیا که اگر نیایی و یا تأخیر در آمدن نمایی، لشکریان تو به سلیمان خواهند پیوست. علاوه بر اطرافیان و لشکریان، روح تو هم صمیمانه دشمن تو...

مولانا می‌گوید: همه اجزای هستی ممکن است ما را به معرفت نزدیک یا از آن دور کند. اجزای جهان نسبت به افراد نادان و احمق قید و بند است، اما برای اهل مهارت و دانایی، موجب رهایی می‌گردد. همین طور نسبت به اهل...

در این دنیا که دار تزاحم و کمیاب است، همه‌ی امور نسبی است و هیچ پدیده‌ای مطلق نیست. از این رو، جمیع خیرات و شرور نیز در این جهان، بر نسبیت‌‌ها استوار گشته است. در این دنیا هیچ چیز را نمی‌توان یافت که از...

ای دریای خوشی، ای آن که هوش‌ها را در بیهوشی‌ها قرار داده‌ای، ای آن که بیداری را در خواب قرار داده‌ای و آرامش دل را به پریشانی دلی بسته‌ای و از طریق افعال و احوال متضاد، مشیت خود را به بندگان نشان می دهی....

شرح موضوع با زبان حکایت از این قرار است: پادشاهی یک پسر جوان و هنروری داشت. پادشاه در خواب دید که جوانش مُرد و شراب صاف عالم او دُردآلود شد؛ یعنی تمام خوشی‌های جهان برای شاه به تلخی گرایید. از حرارت آتش...

در این ابیات مولانا از عوامل پنهانی سخن می گوید که زندگی روحانی و معنوی ما را تقویت می‌کند و کاریز پنهان، همان سرچشمه‌ی تأثیر روحانی است. ای غفلت زدگان، چه بسا قناعت‌هایی که در نهان با جان شما متصل است....

مولانا در مثنوی، بارها سنگ‌‌ها و موجودات بی‌جان را متأثر از حقایق الهی شمرده است. مسجد قبا به ظاهر جماد بود و روح و ادراک نداشت، اما مسجد منافقان را در برابر خود نپذیرفت. «کفو» به معنیا نظیر و قرین و برابر...

مولانا قانون تنازع بقا را ابتدا در پهنه طبیعت و موجودات محسوس مطرح می‌کند و سپس آن را به پدیده ‌های نامحسوس ذهنی و روحی نیز تعمیم می‌دهد و می‌گوید: این تنازع در عرصه‌ی خیالات و اندیشه‌ها و عواطف و احساسات...

مولانا اعتقاد دارد به این که آن چه در آفرینش و جهان مادی می‌بینیم، یک صورت مادی و ظاهری دارد که فناپذیر است، اما در عالم غیب هم صورت دیگری دارد که خاصان حق می‌توانند آن را ببینند. این صورت غیبی فناناپذیر...