درباره عصمت انبیاء

این که فلسفه وجود عصمت در انبیا چیست، و چرا باید پیامبران و رسولان الهی معصوم باشند مطلبی است که در ابتدای امر روشن است. چون انبیا انسانها را...

سه‌شنبه، 5 آذر 1392

قدریان نخستین (1)

مسئله ی قدر پیش از اسلام در میان قوم عرب مورد بحث بوده است. قول به قدر، که عقیده ی به نوعی جبر است، در میان طوایفی از این قوم رواج داشته است...

شنبه، 2 آذر 1392

قدریان نخستین (2)

در اخبار و اسانید امامیّه، قدریه هم به جبّریه اطلاق شده و هم به تفویضیّه و به هر دو اطلاق مورد مذمّت قرار گرفته است. در حدیثی که به حدیث اصبغ...

شنبه، 2 آذر 1392

جبر و اختیار

از مسایل مهم در علم کلام و فلسفه درباره ی افعال انسان. لغت جبر از اضداد، یعنی دارای معانی مقابل، است و به معانی مختلف به کار می رود، از جمله...

شنبه، 2 آذر 1392

کلام قدیم

کلام، یا علم الکلام(علم کلام)، در اسلام عنوان آن شاخه از علم است که معمولاً به «الهیّات نظری» ترجمه شده است. کلام لفظاً به معنای «سخن» «سخن گفتن»...

شنبه، 2 آذر 1392

کلام سنّی و منازعات الهیّاتی

مبحث کلام گسترده است و موضوعات متعددی را در برمی گیرد. از این روی، واکنش اهل سنّت به کلام پیچیده و متنوع است برای متمرکز شدن بحث در کانون واکنش...

شنبه، 2 آذر 1392

پیدایش علم کلام و منزلت آن در میان علوم (1)

کلام یکی از علوم اسلامی است که برای درک و فهم عقاید دین اسلام و دفاع از آن پدید آمده است و مشتغلان به آن را متکلّم نامیده اند. درباره ی علل و...

شنبه، 2 آذر 1392

پیدایش علم کلام و منزلت آن در میان علوم (2)

فارابی وجوه و طرقی را که به وسیله ی آنها از ادیان حمایت می شود به دقّت مورد توجه قرار می دهد و در این مقام بدون اظهارنظر، متکلّمین را به ترتیب...

شنبه، 2 آذر 1392

ابوالحسن اشعری مؤسّس کلام اشعری (3)

آیا او پیرو محض اصحاب الحدیث است؟ یا، همچنان که ابن خلدون نوشته، در حدّ میانه ی معتزله و اصحاب الحدیث ایستاده است؟(1) یا او را نظام فکری و کلامی...

شنبه، 2 آذر 1392

ابوالحسن اشعری مؤسّس کلام اشعری (1)

جمهور مؤلفان نسب اشعری را به صورت مزبور ثبت کرده، بدین ترتیب وی را از نسل ابوموسی اشعری(عبدالله بن قیس، و:42 یا 52 هـ) صحابی شناسانده، و کوشیده...

شنبه، 2 آذر 1392

ابوالحسن اشعری موسس کلام اشعری (2)

سبکی اشعری را صاحب فراست و نظر و از سادات اهل تصوف و اعتبار قلوب شناسانده، شاگرد صوفی بزرگ سید الطایفه ابوالقاسم جنید بن محمد(و:298 هـ) معرفی...

شنبه، 2 آذر 1392

آرای کلامی جاحظ

جاحظ علاوه بر آنکه در ادبیات عربی در سطحی بسیار عالی و نثرنویس کم نظیر و بلکه بی نظیر زبان تازی بوده است، متکلّمی بزرگ و سرشناس نیز به شمار می...

شنبه، 2 آذر 1392

نظّام متکلّم متفلسف نخستین فیلسوف مسلمان (1)

من در مقاله «نظّام متکلّم متأدّب» به نگارش احوال و آثار و بعد کلامی و دینی نظّام پرداختم.(1) موضوع این مقاله، عقاید و افکار فلسفی اوست. پیش از...

شنبه، 2 آذر 1392

نظّام متکلّم متفلسف نخستین فیلسوف مسلمان (2)

مداخله یعنی حیز یکی از دو جسم حیز دیگری و یا یکی از دو شیئی در دیگری باشد به طوری که هر دو در زمان واحد در مکانی واحد قرار گیرند. نظّام برخلاف...

شنبه، 2 آذر 1392

نظّام؛ متّکلم متأدّب معتزلی نخستین فیلسوف مسلمان (1)

ابواسحاق ابراهیم بن سیّار بلخی بصری، مشهور به نظّام یکی از مشایخ و استادان نامدار فرقه معتزله است که در میان مسلمانان بیش از دیگران به تفکرات...

شنبه، 2 آذر 1392

نظّام؛ متکلم متأدّب معتزلی نخستین فیلسوف مسلمان (2)

به عنوان مقدمه خاطرنشان می شود که اکثر دانشوران و متفلسفان مسلمان در قرون گذشته -که تخصص معمول نبوده -در مسایل متنوع علمی و فرهنگی اعم از نقلی...

شنبه، 2 آذر 1392

ابوالهذیل علاف فیلسوف معتزله (1)

او در آغاز خلافت عباسیان در سال 131 هـ، یا 134 هـ(7) و یا 135 هـ(8) در شهر بصره به دنیا آمده و بزرگ شده و پرورش یافته و دانش آموخته، و تا سال...

شنبه، 2 آذر 1392

ابوالهذیل علاف فیلسوف معتزله (2)

آراء و عقاید ابوالهذیل را می توان تحت عناوین ذیل قرار داد:معارف خدا:ذات و صفات او، ارتباط خدا با عالم، انسان:مسئولیت اخلاقی و دینی انسان، افعال...

شنبه، 2 آذر 1392

واصل بن عطاء، بنیان گذار کلام اعتزال (1)

واصل در سال 80 هجری(699 یا 700 م)در مدینه طیّبه متولد شد؛ به اتفاق آراء، او برده به دنیا آمد. برخی او را برده ی بنی ضَبه(سوسمار)، و برخی دیگر...

شنبه، 2 آذر 1392

واصل بن عطاء، بنیان گذار کلام اعتدال (2)

در گذشته اشاره شد که واصل، اصل در علم کلام، رأس اعتزال و بنیان گذار کلام معتزله و رییس اول آنهاست. بنابراین، در واقع و به معنایی وسیع باید تمام...

شنبه، 2 آذر 1392