یادداشت‌هایی درباره‌ی روش‌شناسی و حرف‌نویسی منابع تاریخ ایلام باستان

لازمه‌ی نوشتن تاریخ ایلام نو اتکای پر دردسر بر شرایط و زدوبندهاست. وجود خیال‌پردازی‌ها، شکاف‌ها و فقدان توافقی شناخته شده میان منابع ایلام نو و میان‌رودان سبب شده است که بیش‌تر نتیجه‌گیری‌ها جنبه‌ی مشروط داشته باشد. به اندازه‌ی کافی ابهام در این منابع وجود دارد که باعث وجود یک سلسله تفاسیر متفاوت می‌شود. در این بین امید به ارائه‌ی یک توالی تاریخی مطمئن و گاه‌شماری مفصل از سوی منابع موجود ایلام نو و خود آن‌ها ناچیز است. بنابراین تجزیه و تحلیل تاریخ ایلام نو لزوماً بر مبنای منابع میان‌رودانی است که چهارچوبی تاریخی و گاه‌شماری برای سال‌های 646-743 پ.م دارند. تعیین سال‌شمارِ آن دسته از متون ایلام نو که خارج از این گستره قرار دارند (آن‌هایی که منطبق با توالی تاریخی میان‌رودان نیستند) غیر دقیق و مشروط است. در این اثر یک دیدگاه حداقلی بر این اساس که توالی تاریخی پدید آمده بر مبنای منابع میان‌رودان است اخذ شده است. هر کجا هم که امکان داشته است شواهد مربوط به منابع ایلام نو با گاه‌شماری ارائه شده در منابع میان‌رودان پیوند داده شده است.
در حرف‌نویسی کلمات اکدی و سومری از استاندارد رایج استفاده شده است. برای حرف‌نویسی کلمات ایلامی، ضمایر اشاره برای اسامی اشخاص مؤنث (با f نشان داده شده است، SAL) و اسامی خدایان (که با AN نشان داده شده است) از اکدی پیروی شده است، چرا که این ضمایر اشاره علاوه بر مبهم بودن هیچ نوع کارکرد دیگری در ایلامی ایفا نمی‌کنند. گوه‌ی عمودی (DIŠ) نسبت به ضمیر اشاره‌ی مذکر (m) با بالانویس – v – نشان داده شده است، چرا که این ضمیر اشاره مقدم بر عناوین و همچنین اسامی شخصی مذکر در ایلامی است. گوه‌ی افقی (A š) که معمولاً (نه همیشه) در ایلامی اشاره به یک اسم جغرافیایی دارد با بالانویس –h- نشان داده شده است. نشانه‌ی – MEŠ – که در ایلامی برای نشان دادن این که کلمه‌ی قبلی اندیشه‌نگار یا غیراندیشه‌نگار است به کار می‌رفت به صورت بالانویس است. دیگر ضمایر اشاره مانند (BE, GAM) (1) قبل از کلمه‌ی مناسب با علامت بالانویس نشان داده می‌شوند. در کتیبه‌های ایلامی کلمات پیوسته در دو سطر است و در این‌گونه موارد نقل‌قول‌ها با ممیزی نشان داده می‌شود که بر تعداد سطرها دلالت دارد.
در حرف‌نویسی کلمات ایلامی از شیوه‌ی ف. والا پیروی می‌شود (2) که انتخاب صامت در آن بر این مبناست که کدام یک از حروف آن‌گونه که در بحث دستور زبان گذشت به بهترین نحو عناصر دستوری را نشان می‌دهند. برای کلمه‌ی «پادشاه» از اندیشه‌نگار EŠŠANA استفاده شده است. (3) هر کجا هم که روشن و واضح بود اسامی شخصی و جغرافیایی ایلامی با شکل ایلامی‌شان به حالت عادی درآمده‌اند (مانند هوبن – هلتش به جای شکل اکدی اومَنلدَش). هر کجا هم که واضح نبود و فقط شکل اکدی آن آمده بود فرآیند عادی‌‌سازی بر مبنای شکل اکدی انجام شده است. در نمونه‌های اندکی که اشکال مشابهی در اکدی و ایلامی آمده است، به جز در حرف‌نویسی کلمات اکدی آن‌ها از شکل عادی شده‌ی ایلامی آن استفاده شده است (
uurḫ Hu نه Huhnur و idalu Ḫ نه Hidalu). تاریخ‌ها به صورت ماه، روز و سال نشان داده شده است، برای مثال XI/6/3: ماه یازدهم (در اکدی شَبَتو) روز ششم، در سال سوم سلطنتی یا XI/6/647 که اشاره به سال براساس تقویم گریگوری دارد.

پی‌نوشت‌ها

1. بنگرید به:
M. J. Steve, "Le déterminaltif masculine BE en néo-élamite et élamita-ache ménide, "N. A. B. U. 1988/2 (juin), No. 35.
2. Rép, géogr. 11, X-Xii.
3. بنگرید به: Steven, syllabarie, No. 593 for bibliography

منبع مقاله :
واترز، متیو و.؛ (1394)، جستاری در تاریخ ایلام نو، برگردان: محمدتقی ایمان‌پور و کیومرث علی‌زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول