بررسی تطبیقی خرد در «شاهنامه» و «الأدب‌الصغیر و الأدب‌الكبیر»

حكیمان ایران باستان به اندرزهای اخلاقی و مضامینی چون خوش اخلاقی، سیاست، زهد، دوستی و به خصوص خرد و خردورزی گرایش شدیدی داشته‌اند. این اندرزها...

پنجشنبه، 15 مهر 1395

یادی از دانشمندی رنج‌دیده و ناکام

و آن روز که حسنک را بردار کردند، استادم بونصر روزه بنگشاد و سخت غمناک و اندیشه‌مند بود چنان که به هیچ وقت او را چنان ندیده بودم، و می‌گفت: چه...

شنبه، 1 اسفند 1394

یک روایت در پنج اثر

پس از آن که شیرویه با یاری گروهی از ایرانیان بر پدر می‌شورد و او را به زندان می‌افکند، خسروپرویز از زندان در ضمن پاسخ به اتهامات پسر، درباره‌ی...

شنبه، 1 اسفند 1394

معنای تازه‌ای از «آواز» در شاهنامه

معنی اصلی آواز در فارسی و پهلوی « صوت و صدا »ست و در فارسی از این معنی اصلی چند معنی دیگر نیز برآمده است، همچون « نعره، آواز خوش و نغمه، نام،...

شنبه، 1 اسفند 1394

نگاهی تازه به زندگینامه‌ی فردوسی

درباره‌ی نام و نسب شاعر، جز کینه‌ی او ابوالقاسم و تخلص او فردوسی، نمی‌توان به قطعیت نظر داد. نام او را در مآخذ گوناگون و نیز در مقدمه‌ی برخی...

شنبه، 1 اسفند 1394

نگاهی به هزار بیت دقیقی و سنجشی با سخن فردوسی (3)

در زیر به برخی از نکات دستوری در شعر دقیقی اشاره می‌گردد. ولی خواست ما در این جا تنها اشاره به مواردی‌ست که از جهتی و به ویژه در هم‌خوانی یا...

جمعه، 30 بهمن 1394

نگاهی به هزار بیت دقیقی و سنجشی با سخن فردوسی (1)

فردوسی در دیباچه‌ی شاهنامه می‌گوید: پس از تألیف شاهنامه‌ی ابومنصوری، این کتاب شهرت به سزایی یافت و دفترخوان‌ها داستان‌های آن را در مجالس می‌خواندند،...

جمعه، 30 بهمن 1394

نگاهی به هزار بیت دقیقی و سنجشی با سخن فردوسی (2)

یک- در سخن دقیقی به شماری از واژه‌‌های ساده و مرکب برمی‌خوریم که فردوسی آن‌ها را یا اصلاً به کار نبرده و یا با کمی تغییر یا ترکیب دیگری و یا...

جمعه، 30 بهمن 1394

یكی دخمه كردش ز سمّ ستور

در پایان داستان «رستم و سهراب» پس از مرگ سهراب، هنگامی كه رستم برای به خاك سپردن فرزندش قصد ساختن دخمه می‌كند، این سخنان را از او می‌شنویم:

جمعه، 30 بهمن 1394

مقدمه‌ای بر ادبیات پارتی و ساسانی

الف- نزدیك پنجاه سال پیش ایران‌شناس فقید ولادیمیر مینورسكی در مقاله‌ای كه معروف همگان است، نشان داد كه داستان عشقی ویس و رامین یك داستان پارتی...

جمعه، 30 بهمن 1394

تصحیف واژه‌ی باختن

باختن (و بازیدن) علاوه بر معانی متداول امروز چون زیان کردن در قمار و شکست خوردن در بازی و چیزی از دست دادن، یعنی معانی مقابل بردن، در تظم و نثر...

جمعه، 23 بهمن 1394

گنگ دژ

بی‌شک یکی از دشواری‌های تصحیح متن شاهنامه باز شناختن ابیات دخیل و قصه‌های الحاقی و یا «تصرفات طولی» است. آقای نعمت میرزا زاده در نخستین شماره...

جمعه، 23 بهمن 1394

در پیرامون منابع فردوسی

مقاله آقای جلال متینی را «درباره مسأله منابع فردوسی» (ایران شناسی 1377/ 2؛ ص 401-430) خواندم و بسیار بهره مند شدم. فقط در دو مورد بنده نظری دیگر...

جمعه، 23 بهمن 1394

تاریخ روز پایان نظم شاهنامه

در پایان بیشتر دستنویسهای کامل شاهنامه، روز پایان نظم پادشاهی یزدگرد سوم، روز ارد از اسفندارمذ یاد شده است. از آن جایی که این تاریخ روز در اکثر...

جمعه، 23 بهمن 1394

اشتقاق سازی عامیانه در شاهنامه

اکنون دیری‌ست که با آغاز عهد جدید، اشتقاق سازی عامیانه که ما در این گفتار از آن به برایش‌سازی یاد می‌کنیم – یعنی معنی و وجه تسمیه‌ی واژه‌ها را...

جمعه، 23 بهمن 1394

جهان شناسی «شاهنامه»

در میان آثار منظوم ادب فارسی، شاهنامه جزو نمونه‌های معدودی است که پیش از آن که به ستایش پیامبر اسلام بپردازد، بتفصیل از مراتب آفرینش یا موضوع...

جمعه، 23 بهمن 1394

فردوسی و ارزش‌های اخلاقی

بررسی مختصر اندیشه‌های اخلاقی ابوالقاسم فردوسی نشان می‌دهد که شاهنامه نه تنها حماسه‌ی بزرگ ملی، داستان بی‌همتای قهرمانی و پهلوانی و احیاگر تاریخ...

چهارشنبه، 27 آبان 1394

آموزه‌های اخلاقی شاهنامه

تصویر انسان از زمان‌های قدیم تا امروز در مرکز هر آثار بدیعی خواه شفاهی و کتابی و خواه اسطوره‌ای و واقعی می‌ایستد، ولی این تصویر در کلام هر ادیب...

چهارشنبه، 27 آبان 1394

جنگ و صلح در شاهنامه‌ی فردوسی (1)

جنگ و صلح از مسائل مبرم جامعه‌ی انسانی بوده، در ادبیات مردمان جهان بازتاب گسترده پیدا کرده است. ادبیاتی را پیدا کردن دشوار است که تصویر جنگ‌های...

چهارشنبه، 27 آبان 1394

جنگ و صلح در شاهنامه‌ی فردوسی (2)

قهرمانان شاهنامه گاه پیش از شروع جنگ یا در فاصله‌ی بین جنگ‌ها نه با سلاح، بلکه با سخن با هم مبارزه را پیش می‌برند که محققان آن را «نبرد روانی»...

چهارشنبه، 27 آبان 1394