حقیقت چیست؟

نیازی نیست اکنون درباره‌ی نظریه‌های فلسفی حقیقت بحث کنیم و چندان بر خطا نخواهیم بود این گفته‌ی قدیمی را بپذیریم که: "حقیقت عبارت است از مطابقت...

سه‌شنبه، 3 شهريور 1394

حوزه‌ی فلسفی و عرفانی تهران

حوزه‌ی مهم فلسفه و عرفان در تهران در قرن سیزدهم و چهاردهم با عنوان «حوزه‌ی فلسفی و عرفانی تهران» شناخته می‌شود. با پایتخت شدن تهران، این شهر...

سه‌شنبه، 3 شهريور 1394

خاستگاه دین (1)

بسیاری از دانشمندان بر این باورند که نه تنها در گذشته، بلکه در آینده نیز از جهان عاری از دین نتوان سراغ گرفت. به گفته‌ی ارنست رنان ( 1823-1892...

دوشنبه، 2 شهريور 1394

خاستگاه دین (2)

لودویک فویرباخ (1804- 1872 م) فیلسوف حس گرای آلمانی، بر این باور است که فلسفه‌ی هگل و [ ادیانی چون ] مسیحیت، با گرفتار شدن در دام یک خطای زیان...

دوشنبه، 2 شهريور 1394

دین شناسی یا فلسفه‌ی دین چیست؛

چه بسیارند واژه‌هایی که بارها در گفت‌وگوهای روزمره به کار می‌روند؛ اما ارائه‌ی تعریفی دقیق از آنها کار آسانی نیست. به گفته‌ی برخی از پژوهشگران،...

دوشنبه، 2 شهريور 1394

ماهیّت علم

کلمه‌ی « Science » از کلمه‌ی لاتینی دانش یا دانستن گرفته شده است، امّا این کلمه بویژه به دانشی که از طریق روش تحقیق بخصوصی به دست می‌آید، اشاره...

يکشنبه، 1 شهريور 1394

آباءِ عُلْوی در فلسفه

آباءِ عُلْوی، در اصطلاح فلاسفة قدیم، فلك ثوابت و هفت ستارة گردنده كه در عناصر چهارگانه (خاك، آب، باد و آتش) و طبایع اربعه (گرمی، سردی، تری و...

دوشنبه، 26 مرداد 1394

مقبولیت اجتماعی در تغییر پارادایم ها

در اینجا می‌خواهیم موضوع را در سطح جامعه‌ی علمی بررسی كنیم، یعنی اینكه چگونه دانشمندان یك جامعه‌ی علمی به جایی می‌رسند كه تغییر نگرش از پارادایم...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

پیشرفت علم با تكیه به پارادایم‌ها

مطابق باور رایج، اما ناكاویده و بازشناسی ناشده‌ی جامعه علمی، به نظر می‌رسد رشد علم در كلیه‌ی بخش‌هایش همچون مفاهیم، حوزه‌ی مسائل مطرح و روش‌های...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

گسست ارتباطی پارادایم ها

یكی از تبعات قیاس ناپذیری پارادایم ها، بالاخص جنبه‌ی تغییر معنایی آن، این است كه هیچ زبان مشتركی میان دو پارادایم وجود ندارد كه طرفداران آنها...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

معیار گزینش پارادایم ها

آنچه می‌توان از اظهارات جامعه‌ی علمی و یا كُتب درسی درباره‌ی معیار برگزیدن هریك از پارادایم های رقیب برداشت كرد، آن است كه دانشمندان براساس استدلال‌های...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

تغییر زبان مشاهده

درباره‌ی«زبان علم» همواره دو پرسش مهم برای فیلسوفان علم مطرح بوده است. اولاً، واژگان مورداستفاده‌ی دانشمندان چگونه معنای خود را به دست می‌آورند؟...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

قیاس ناپذیری مشاهدات

از نظر كوهن مشاهده صرفاً ادراكی نیست كه دستگاه عصبی دانشمند آن را ثبت می‌كند، بلكه «آنچه یك شخص می‌بیند هم به چیزی كه بدان می‌نگرد و هم به تجربه‌ی...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

فهم معوج قیاس ناپذیری

تامس كوهن در ساختار انقلاب‌های علمی، چنین تقسیم بندی از قیاس ناپذیری ارائه نمی‌دهد و همین سخنان را در مواضعی دیگر بیان می‌كند. وی در فصل «استقرار...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

قیاس ناپذیری روش‌شناختی

پارادایم همواره چنان بی كرانه است كه تعداد زیادی مسائل قابل پژوهش در آن وجود دارد. از نظر كوهن علم متعارف به منزله‌ی فعالیتی برای حل معماست كه...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

قیاس ناپذیری پارادایم ها

شكل زیر را در نظر بگیرید. از سویی شما می‌توانید با مشاهده‌ی آن یك گلدان را ببینید و از سوی دیگر دو چهره‌ی نیم رخ كه مقابل یكدیگر قرار دارند.(1)...

يکشنبه، 18 مرداد 1394

پارادایم و شكل گیری مفهوم آن

از قرن چهارم پیش از میلاد، به نظر اكثر منجمان و فیلسوفان یونانی، زمین كُره‌ی كوچكی بود كه به طور ایستا در مركز هندسی كُره‌ی گردان خیلی بزرگ‌تری...

يکشنبه، 18 مرداد 1394

نگرش گشتالتی و ادراك

شكل مقابل را در نظر بگیرید. ما در آن صرفاً چهار نقطه روی صفحه‌ی كاغذ نمی‌بینیم، بلكه می‌توانیم یك مربع را تشخیص دهیم: این دقیقاً یك «تجربه‌ی...

يکشنبه، 18 مرداد 1394

گاه‌شماری یا تاریخ‌نگاری علم

به اعتقاد كوهن، نگرش رایج درباره‌ی علم از متون علمی، به ویژه متون درسی متداول، سرچشمه گرفته است؛‌ متونی كه «علم را ناظر بر محتوایی می‌دانند كه...

يکشنبه، 18 مرداد 1394

شكل گیری نگرش تامس كوهن

هنگاهی كه كوهن دانشجوی سال‌های آخر رشته‌ی فیزیك در مقطع دكتری بود، جیمز بی كاننت رئیس دانشگاه هاروارد از او خواست در فراهم آوردن مجموعه كتاب‌هایی...

يکشنبه، 18 مرداد 1394