واژه شناسی قرآنی: اِباق، حَیَد، فِرار، مَحیص، مَناص و هَرَب

«إِباق» اسم از «أبق» (همزه، باء و قاف) به معنای فرار برده از مولای خویش و گریختن غلام است. برخی اهل لغت ماده یادشده را به رفتن و فرار بنده بدون...

يکشنبه، 18 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: باء، اِدبار، اِعراض، تَولّی، صَدّ، صَدَف، عَدل، عَسعَسَ

«إدبار» از «دُبُر» (دال، باء و راء) به معنای آخر و پشت یک شیء اشتقاق یافته است. اهل لغت «إدبار» را به معنای پشت کردن و اعراض و خلاف و نقیض اقبال...

يکشنبه، 18 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: أب، والد

«أب» از «أبو» (همزه، باء و واو) - که بر تربیت و تغذیه دلالت دارد - گرفته شده و به همین دلیل پدر «أب» نامیده شده است.

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: آیه، اثر، سیما، علامه

«أثر» از ھمزہ، ثاء و راء دارای سه معنای اصلی مقدم داشتن، یادکردن و نشانه گذاشتن برای باقیمانده از یک شیء. و جمع آن «آثار» است. از شواهد کتب لغت...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: اَنیه، اِبریق، جِفان، سِقایه، صِحاف، صُواع، قُدور، کَأس، کُوب، وِعاء

«إناء» واحد «آنیة» و جمع «آنیة»، «أوانی» است و أوانی از «أنی» (همزه، نون و یاء) گرفته شده است. برخی اهل لغت آن را ظرفی دانسته‌اند که در آن طعام...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: آن، آناء، أجل، أمّة، أمَد، حقب، حین، دهر، ساعة، عدّة، عصر، عمر، مدّة، میقات، وقت

«آن» ظرف و مبنی بر فتح است (معمولاً به صورت «ألآن» به کار می‌رود) ؛ الف و لام آن برای تعریف نیست و به گفته فرّاء از واژه «أوان» (وقت) گرفته شده...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: آلاء، مِنّة، نعمة

«مَنّ» (میم و نون) دارای دو معنای اصلی است: الف) قطع؛ ب) انجام دادن کار خیر و نیک (انعام). از معانی «منّ» انعام و نعمت دادن است و «منة» اسم به...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: اَل، أَهل، رَحِم، قُربی، نَسَب، مَوالی

«آل» از «أَول» (همزه، واو و لام) به معنای رجوع، اشتقاق یافته است و اهل لغت آن را در قالب مضاف و مضاف الیه یا کلمات دیگر معنا کرده‌اند؛ مانند:...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: آخِر، خاتَم، عاقبت

«آخِر» بر وزن فاعل، صفت و مشتق از «أخر» همزه، خاء و راء به معنای خلاف تقدم است. مؤنث آخِر، آخِرة و جمع آن دو «اواخر» است. اهل لغت واژه «آخِر»...

شنبه، 17 تير 1396

واژه شناسی قرآنی: آسِن، إبدال، تحویل، تَسَنُّه، تغییر

«آسِن» بر وزن فاعل از همزه، سین و نون دارای دو معنای اصلی است: 1. تغییر و دگرگون شدن یک چیز؛ 2. سبب.

شنبه، 17 تير 1396

واژه هارون در قرآن

کلمه‌ي هارون، بيست بار در قرآن به کار رفته است. به نظر جِفري، هميشه مراد از هارون همان هارون در عهد عتيق است. گمان مي‌رود اين نام مدّتها پيش...

پنجشنبه، 8 تير 1396

واژه‌ي «اُمّي» نزد خاورشناسان و نقدي بر آنها

در بررسي واژگان قرآني، شايد واژه‌ي «اُمّي» بيشتر از همه، بحث‌برانگيزتر بوده است، به ويژه هنگامي که پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) بدان توصيف...

شنبه، 27 خرداد 1396

واژه‌ی يمين در قرآن

«يمين» در لغت به معناي سمت خاص و دست راست و سوگند است و چون هر يک از افرادِ هم‌قسم به هنگام سوگند دست راست خود را بر دست راست ديگري قرار مي‌دهد،...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی يوم در قرآن

«يوم» در لغت به معناي زمان طلوع فجر صادق تا غروب خورشيد است و گاه از آن فقط وقت، زمان و هنگام اراده مي‌شود، چه شب باشد چه روز؛ مثل آنکه گفته...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی يقين در قرآن

«يقين» دانشي است که با استدلال و دقت حاصل مي‌شود، به گونه‌اي که آگاهي فرد ثابت و واضح و آشکار است و همراه با آرامش و اطمينانِ به درستي فهم است.

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی يسير در قرآن

ماده «يسر» در لغت به معناي سبک بودن، فرمانبردار، سرعت در پيروي و اطاعت است. «يَسار» دست چپ و «يُسر» به معناي وسعت و ثروت است و «اَيسار» کساني‌اند...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی هوي، هوا در قرآن

«هوي» در هيئت باب «ضرب يضرب» به معناي سقوط از بالا به سمت پايين است و نيز به معناي بالا رفتن آمده است. جمله «هوت العقاب» يعني عقاب صيد را دنبال...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی يد در قرآن

«يد» در اصل «يَدْي» به فتح يا سکون دال بوده است؛ چرا که جمعش «ايدي» و «يَدِيّ» است. معاني آن در لغت، عضو بدن از شانه تا سر انگشتان، نعمت و احسان،...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی هود در قرآن

در کلمه «هُود» سه نظر است: 1. جمع «هائد» است که در مذکر و مؤنث يکسان است و هائد به معناي توبه‌کار و بازگشت کننده به حق است. 2. مصدر است 3. مخفف...

دوشنبه، 1 خرداد 1396

واژه‌ی هلک در قرآن

ماده اصلي «هلک» در لغت به معناي مردن، خشکيدن گياهان، درهم شکستن و فروافتادن و پرتگاه بين دو کوه است. راغب اصفهاني مي‌نويسد: هلاکت داراي چهار...

دوشنبه، 1 خرداد 1396