کلمات اشاری

کلمات اشاری، اصطلاحی است که از واژه‌ای یونانی ἔνδειξις (به معنی اشاره کردن) مشتق شده و با کاربرد تعبیرات زبان‌شناسی معینی برای مشخص کردن جای...

پنجشنبه، 3 فروردين 1396

کلمات ندایی و نام‌گذاری

ریشه‌ی [واژه‌ی] ندایی در فعل لاتینیِ vocare به معنای «صدازدن/ نامیدن» است (واژه‌نامه‌ی انگلیسی آکسفرد). در کتاب الگوی ارغنون (1934) نوشته‌ی کارل...

پنجشنبه، 3 فروردين 1396

کانون‌شدگی

پژوهش‌هایی که به تشریح مفهوم کانون‌شدگی اختصاص دارند با توجه به نظام‌های اطلاع‌رسانی و تأثیرات عمده‌ی آنها، نه تنها فراوان، بلکه متنوع هستند...

پنجشنبه، 3 فروردين 1396

قطب‌بندی سلبی

قطب‌بندی اصطلاحی است که در زبان‌شناسی برای اشاره به انتخاب زبان میان مثبت و منفی به کار می‌رود مانند «هست و نیست»، «بالغ و نابالغ». قطب‌بندی...

پنجشنبه، 3 فروردين 1396

شمایل

شمایل نشانه‌ای است که تا حدودی به واسطه‌ی شکل خود، تقلید از چیزی است که بر آن دلالت می‌کند. عموماً نشانه‌ی زبانی به طور قراردادی شکل می‌گیرد،...

شنبه، 28 اسفند 1395

سبک ذهنی

سبک ذهنی گرایش خاص اندیشمندان سبک‌شناسی است از زمانی که فاولر این اصطلاح را در «سبک‌شناسی و رمان» (1977) ابداع کرد؛ اثری که در آن فاولر اظهار...

شنبه، 28 اسفند 1395

زاویه‌ی دید

در این مورد نیز ماند کانونی‌سازی، مطالب بسیاری درباره‌ی مفهوم زاویه دید نوشته شده است. این دو مفهوم با شیوه‌های موازی به ترتیب در روایت‌شناسی...

شنبه، 28 اسفند 1395

سبک

اگر سبک را «تنوّع در کاربرد زبان» تعریف کنیم، آن گاه تعریفی به دست داده‌ایم که هم درکش دشوار است و هم دفاع از آن، زیرا پرسش‌های زیادی را بر می‌انگیزد؛...

شنبه، 28 اسفند 1395

روایت

تشخیص اینکه یک روایت دقیقاً از چه تشکیل شده، کار آسانی نیست. تعاریف زیر را در نظر بگیرید:

شنبه، 28 اسفند 1395

راوی

راوی نوعاً موجود یا عاملی است که داستان را بازگو می‌کند. برخی اندیشمندان (تولان، 2001) معتقدند که این دقیقاً نقش برجسته‌ی صدای گویندگی است که...

شنبه، 28 اسفند 1395

دالّ و مدلول

اصطلاحاتی هستند که زبانشناس سوئیسی، فردینان دو سوسور در توصیف خود از نشانه باب کرد. طبق نظر سوسور، نشانه‌ها مستقیماً با سوژه‌های دنیای واقعی...

شنبه، 28 اسفند 1395

چندوجهیت

«چندوجهیت» اصطلاحی است که نه تنها برای اشاره به موضوع حوزه‌ی پژوهش به کار می‌رود، بلکه در مورد نظریه‌پردازی واقعی درباره‌ی آن هم به کار می‌رود....

شنبه، 28 اسفند 1395

گونه‌هاي سبک‌شناسي

سبک‌شناسي آموزشي دست کم دو شکل دارد: يکي از اين اشکال، سودمندي آموزشي و قابليت سبک‌شناسي براي آموزش (زبان) ادبيات را در بر مي‌گيرد، شکل ديگر،...

شنبه، 28 اسفند 1395

تعدّی

در دستور زبان سنّتی، تعدّی به رابطه‌ی میان فعل و سازنده‌های وابسته در یک پاره جمله یا بند (از جمله مفعول مستقیم و متمّم) اشاره می‌کند. فعلی که...

شنبه، 28 اسفند 1395

تحلیل گفتمان انتقادی

تحلیل گفتمان انتقادی (CDA) ارتباط‌های میان زبان و جامعه را بررسی می‌کند. تحلیل گفتمان انتقادی معتقد است زبان نقش بسیار مهمی در خلق، حفظ و مشروع...

شنبه، 28 اسفند 1395

پیوستگی

پیوستگی به نحوه‌ی ترکیب جملات به وسیله‌ی اتصالات درون متنی در یک متن گفته می‌شود. مفهوم پیوستگی (مانند همان مفهوم انسجام) بسیار مرهون هلیدی و...

شنبه، 28 اسفند 1395

برجسته‌سازی

این «جمله» مؤلفه‌های چندبعدی و زبان‌شناختی را نشان می‌دهد که ورای نشانه‌های (زبانی) هستند، مؤلفه‌هایی که معمولاً انتظار می‌رود در کتابی مرجع...

شنبه، 28 اسفند 1395

پیش فرض و استلزام

پیش فرض و استلزام دو مقوله‌ای هستند که معمولاً در کاربردشناسی برای تبیین زبان کاربردی بحث می‌شود. کاربردشناسی چگونگی تشخیص این دو مفهوم را بررسی...

شنبه، 28 اسفند 1395

استعاره‌ی مفهومی

نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی، مشهور به نظریه‌ی استعاره‌ی شناختی، به طور سنتی با نام جرج لیکاف و مارک جانسون، به ویژه با اثر اصلی آنها یعنی استعاره‌هایی...

شنبه، 28 اسفند 1395

اصول مشارکت زبانی

مفهوم «اصل مشارکت زبانی» (CP) بر پایه‌ی اثر هربرت گرایس (1975) درباره‌ی ارتباطات روزمره بنا شده و عبارت است از اینکه چگونه هنگام برقراری ارتباط...

شنبه، 28 اسفند 1395