جِناس Pun / Paronomasia

جناس در لغت به معني همجنس بودن است و در بديع آن است که دو لفظ مشابه را با معاني متفاوت به کار بَرَند.

چهارشنبه، 22 شهريور 1396

چکامه / چامه Ode/ Ballad

چکامه که در متون پهلوي به صورت «چکامک» ضبط شده، در لغت به معني شعر و قصيده است و در اصطلاح ادب فارسي، به نوعي شعر روايتي در دوره‌ي ساساني اطلاق...

چهارشنبه، 22 شهريور 1396

ثبت کلامي / گونه کاربردي / سياق سخن Register

در سبک شناسي و جامعه شناسي زبان گونه کاربردي به سبک تعريف شده زبان از لحاظ بستر اجتماعي يا وضعي اطلاق مي‌شود. بسياري از حوزه‌هاي گفتمان از قبيل...

چهارشنبه، 22 شهريور 1396

تمثيل / اسلوب معادله Allegory

در لغت به معني مثال آوردن، تشبيه کردن، مانند کردن، صورت چيزي را مصور کردن، داستان يا حديثي را به عنوان امثال بيان کردن، داستان آوردن است و در...

سه‌شنبه، 21 شهريور 1396

تناقض ظاهري / شَطح / تصوير پاراداکسي Paradox

تناقض در لغت به معني با هم ضد و نقيض بودن، ضد يکديگر بودن، ناهمتائي و ناسازي است. تناقض در لفظ در صورتي است که يکي از آن دو امري را اثبات کند...

سه‌شنبه، 21 شهريور 1396

تلميح Allusion

در لغت به معني به گوشه‌ي چشم اشاره کردن، نگاه و نظر کردن است و در اصطلاح بديع از جمله آرايه‌هاي دروني است که به موجب آن در خلال سخن به آيه‌اي...

سه‌شنبه، 21 شهريور 1396

تعريض/ گوشه زني / تلويح Innuendo

تعريض در لغت به معني به کنايه سخن گفتن، سر بسته گفتن و گوشه زدن است و در اصطلاح بيان از اقسام کنايه است که موصوف آن ذکر شده باشد.

سه‌شنبه، 21 شهريور 1396

تشبيه Simile

تشبيه يکي از شيوه‌هاي بيان است و آن مانند کردن چيزي است يا کسي به چيزي يا کس ديگر «بر بنياد پيوندي که به پندار شاعرانه، در ميانه‌ي آن دو مي‌توان...

پنجشنبه، 16 شهريور 1396

تخيل / تصويرگري / تصور يا پندار Imagination/Fancy

تخيل يا تصويرگري از مباحث حوزه‌هاي روانشناسي و زيبائي شناسي مي‌باشد. نزد روانشناسان، تخيل کوششي است که ذهن براي رهايي از واقعيت انجام مي‌دهد...

پنجشنبه، 16 شهريور 1396

تخييل / محاکات Imagination/ Mimesis

تخييل در لغت به معني به خيال ‌انداختن و تهمت به کسي متوّجه ساختن است، عين قول کسي را نقل کردن، بازگفتن، مشابه بودن، گفتگو و شباهت است.

پنجشنبه، 16 شهريور 1396

پساساختگرايي Post Structuralism

اين عنوان به طور کلي به تمام ديدگاههاي نقد ادبي که از دهه 1970 ساختگرائي را از حکومت بر ديدگاههاي زبانشناسي و نظام نشانه شناسي آن ساقط کرد، اطلاق...

پنجشنبه، 16 شهريور 1396

برگشت (ردالصدر) / اشاره مرجعدار / برگشتي Anaphora/ Anaphoric Reference

واژه anaphora برگرفته از زبان يوناني و به معني «برگشت» است. در اصطلاح سبک شناسي اين واژه براي توصيف زنجيره هاي انسجامي که جملات را با جملات پيش...

پنجشنبه، 16 شهريور 1396

ايهام Equivoque

در لغت به گمان افکندن، به پندار‌ انداختن، به شک انداختن، فروگذاشتن و فروگذار کردن است و در اصطلاح از جمله‌ي صناعات لفظي است و آن است که گوينده...

چهارشنبه، 15 شهريور 1396

برگردان / بيت ترجيع / بندِ گردان Refrain

ترجيع در لغت بازگشتن است و در اصطلاح در شعر کلاسيک فارسي بيتي را گويند که در فواصل معين شعر تکرار شود، مثل بيت:

چهارشنبه، 15 شهريور 1396

انسجام / پيوستگي/ چسبندگي متني Coherenc/ Cohesion

بخشي از خصوصيت متن آنست که تنها مجموعه‌اي از جملات نامتصل نيست بلکه فرآيندهايي هستند که به آن متنيت (texuality) (مايکل‌هاليدي) گفته مي‌شود در...

چهارشنبه، 15 شهريور 1396

ايجاز Brevity / Laconism

در لغت به معني کوتاه سخن گفتن، سخن کوتاه کردن، کوتاه گوئي، خلاصه گوئي، بيان مقصود در کوتاه ترين لفظ و کمترين عبارت است. ايجاز از صناعات بلاغي...

چهارشنبه، 15 شهريور 1396

التفات / خطابِ شاعرانه Apostrophe

التفات در لغت به معني از گوشه‌ي چشم نگاه کردن و واپس نگريستن است و در اصطلاح ادب صناعتي است که به موجب آن شاعر يا نويسنده در اثناي بيان مطلب،...

چهارشنبه، 15 شهريور 1396

اغراق Hyperbole

اغراق در لغت به معني پر در کشيدن کمان است اما در اصطلاح نوعي مجاز و وصف و مدح (مديحه) يا ذمّ چيزي زيادت از حدّ معمول به گونه‌اي که با عقل جور...

سه‌شنبه، 14 شهريور 1396

اَعنات / لزوم مالايلزم Leonine Rhyme

در لغت به معني به رنج افکندن، رنجانيدن، آزردن و در کاري دشوار انداختن است و آن را تضييق و تشديد نيز گفته‌اند که از اصطلاحات عربي است و در بديع...

سه‌شنبه، 14 شهريور 1396

اِطناب Periphrasis / Circumlocution

در لغت دراز گفتن، بسيار گفتن، درازگوئي، پرگوئي، تطويل کلام و مبالغه در آن به حدي که از اقتضاي تفهيم مقصود تجاوز کند. اطناب در بلاغت فارسي از...

سه‌شنبه، 14 شهريور 1396