اشتراک عيني Correlative Objective

اين اصطلاح توسط نقاش و شاعر امريکائي واشينگتن آلستون (1843-1779) سکه زده شد و بعدها توسط تي. اس. اليوت در حوزه نقد ادبي به کار رفت. وي تحت تأثير...

سه‌شنبه، 14 شهريور 1396

اسطوره Myth

اسطوره در لغت به معني افسانه و قصّه است. واژه‌ي فرنگي آن از کلمه‌ي يوناني mythos گرفته شده که به طور کلّي بر هر قسم قصّه و پيرنگي، چه واقعي باشد...

سه‌شنبه، 14 شهريور 1396

استخدام/ گُمارش Syllepsis

يکي از آرايه‌هاي ادبي است که از ايهام گرفته شده و آن است که واژه‌اي دو معنا داشته باشد و شاعر يا نويسنده تنها يک معنا را از آن خواسته باشد اما...

دوشنبه، 13 شهريور 1396

استعاره Metaphor

استعاره در لغت به معني عاريت گرفتن، به عاريت خواستن، ايرمان گرفتن و يکي از انواع مجاز است و عبارت از اضافت (نسبت) مشبه به يا مستعار به مشبه يا...

دوشنبه، 13 شهريور 1396

ارسال المثل/ ارسال مَثَل Gnomic Verse

ارسال مَثَل در لغت به معني مثل آوردن و تمثيل جستن است و در بديع آن است که شاعر مَثَل معروفي را در شعر خود بياورد يا شعر يا سخن حکيمانه‌اي بگويد...

دوشنبه، 13 شهريور 1396

ادبيّات پوچ نما/ پوچي Literature of the Absurd

اين عنوان به آن دسته آثار داستاني (داستان) و نمايشي اطلاق مي‌شود که به نحوي بر پوچي، بيهودگي، بي معنائي و بي هدفي شرايط هستي و زندگي انسان تأکيد...

دوشنبه، 13 شهريور 1396

ادبيات تعليمي/ ارشادي Didactic Literature

ارشاد در لغت راه نمودن، راه راست نمودن، راه حق نمودن، به حق و درستي رهنمون کردن است و در اصطلاح هر اثر ادبي که هدف آن ارشاد و تعليم باشد در جرگه‌ي...

دوشنبه، 13 شهريور 1396

ادبيات آرمانشهر/ ادبيات مدينه فاضله Utopian Literature

Outopos يا utopia کلمه‌اي يوناني و به معني «هيچستان» است. اصطلاح ادبيات آرمانشهر که مأخوذ از همين واژه است به آن دسته از آثار ادبي عطف مي‌کند...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

اجازه‌ي شاعري/ جواز شاعرانه Poetic Licence

آزادي شاعر در ترک معيارهاي رايج زبان است که در کاربُرد مجاز قافيه، وزن و ديگر جنبه‌هاي شعر متجلّي مي‌شود و بنا به ضرورت شعري در محدوده‌اي قابل...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

ابهام Ambiguity/Plurisignation

ابهام در لغت به معني پوشيده گذاشتن، مجهول گذاشتن، به مرحله‌ي وضوح نرساندن، بسته کردن کار، پوشيده گفتن، دور کردن و راندن کسي را از کار، پيچيدگي،...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

ابداع/ بدعت/ سَلامة الاختراع Invention

ابداع در لغت به معني طرز نونهادن و نوپديد آوردن و ايجاد و اختراع و خلقت و آفرينش آمده و در علم بديع آن است که شاعر و نويسنده مضمون تازه و نو...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

آيروني Irony

به معني عام، صناعتي است که نويسنده يا شاعر به واسطه آن، معنايي مغاير با بيان ظاهري در نظر دارد. اين کلمه در ادبيات غرب مأخوذ از نام شخصيتي قراردادي...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

آفاقي/غيرشخصي/بيطرف Objective

اصطلاح objective، در مقابل subjective در اصل از فلسفه‌ي کانت استخراج گرديد. اما حوزه‌ي کاربردي آن محدود به فلسفه باقي نماند و به ادبيات و نقد...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آرکاديا Arcadia

در اصل نام منطقه‌اي کوهستاني در پلوپونس Peloponnese بوده. بعدها تئوکرات (Theocritus)، شاعر يونان باستان زندگي شبانان سيسيل را موضوع اشعار شباني...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آشنايي زدايي Defamiliarization

اين اصطلاح در اصل برگرفته از مباحث نقد صورتگرايي است که نخستين بار توسط شکلوفسکي (Sheklovsky)، صورتگراي روسي به کار رفت. به موجب اين نظريه، آشنايي...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آدم گونگي/ تشخيص Personification; Prosopopeia

در اصطلاح بيان، آدم گونگي (ميرجلال الدين کزازي) آن است که گوينده عناصر بي جان يا امور ذهني را به رفتاري آدمي وار بيارايد. براي نمونه در اين بيت:

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آپولوئي - ديونوسي Appollonian-Dionysian

اين اصطلاح مأخوذ از نام دو تن از خدايان يونان باستان است: آپولو رسول خدايان و الهه‌ي حامي موسيقي، طب، جواني و نوربود و گاه با خورشيد يکي مي‌شد،...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

تعمیه

تعمیه، در لغت به معنی کور کردن و اصطلاحاً به معنی بیان کردن موضوعی با رموز و محاسبات حروف ابجد که پس از تعمق کشف گردد. تعمیه در شعر فارسی یکی...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

وجهیت

وجهیت موضوعی است که در وهله‌ی نخست در زبان‌شناسی بحث می‌شود اما تأثیر آن بر رویکردهای سبک‌شناسی به زبان، بسیار احساس شده است. به هر روی تصمیم...

دوشنبه، 7 فروردين 1396

هم‌حروفی و هم‌صدایی

همحروفی، تمهیدی سبک‌شناختی است که ازتکرار مجموعه‌ای صامت‌ها در واژگان نزدیک هم تشکیل شده است. در حالی که برخی این اصطلاح را برای تکرار صداهای...

دوشنبه، 7 فروردين 1396