نگاهی به کلام قدیم

کلام، یا علم الکلام (علم کلام)، در اسلام عنوان آن شاخه از علم است که معمولاً به «الهیّات نظری» ترجمه شده است. کلام لفظاً به معنای «سخن» «سخن...

يکشنبه، 28 آذر 1395

پیدایش کلام اسلامی

از منابع معتبر اسلامی چنین برمی‌آید که در زمان حیات رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) بحث و جدال در مسایل عقیدتی رایج نشده است، اگرچه صحابه...

يکشنبه، 28 آذر 1395

آرای کلامی جاحظ

جاحظ علاوه بر آنکه در ادبیات عربی در سطحی بسیار عالی و نثرنویس کم‌نظیر و بلکه بی‌نظیر زبان تازی بوده است، متکلّمی بزرگ و سرشناس نیز به شمار می‌آید....

يکشنبه، 28 آذر 1395

دیدگاه‌های کلامی ابراهیم نظام

اکثر دانشوران و متفلسفان مسلمان در قرون گذشته - که تخصص معمول نبوده - در مسایل متنوّع علمی و فرهنگی اعمّ از نقلی و عقلی می‌اندیشیدند و اظهارنظر...

شنبه، 27 آذر 1395

فیلسوف معتزله

ابوالهذیل، محمدبن الهذیل بن عبدالله بن مکحول عبدی معروف به علّاف، یا حَمدان بن هذیل علّاف و یا محمدبن هذیل بن عبدالله بن مکحول، آزاد عبدالقیس،...

شنبه، 27 آذر 1395

دیدگاه‌های کلامی ابوالهذیل علّاف

ابوالهذیل که متکلّم و متفکّری بسیار قوی و نیرومند بود، در مسایل مختلف کلامی و فلسفی به تفکّر و تأمّل پرداخت و در اغلب مسایل متداول عصرش اظهار...

شنبه، 27 آذر 1395

دیدگاه‌های کلامی واصل بن عطا

واصل، اصل در علم کلام، رأس اعتزال و بنیان گذار کلام معتزله و رییس اول آنهاست. بنابراین، در واقع و به معنایی وسیع باید تمام معتزله را پیروان وی...

شنبه، 27 آذر 1395

بنیان گذار کلام اعتزال

واصل در سال 80 هجری (699 یا 700 م) در مدینه‌ی طیّبه متولّد شد؛ به اتفاق آراء، او برده به دنیا آمد. برخی او را برده‌ی بنی ضَبه (سوسمار)، و برخی...

شنبه، 27 آذر 1395

دیدگاه مرجئه درباره‌ی ایمان

مسئله‌ی اصلی و محوری مرجئه مسئله‌ی ایمان است که آنها متّفقاً عمل را از اجزاء و ارکان ایمان به شمار نیاوردند، امّا از این اصل مسایلی متفرّع شد...

شنبه، 27 آذر 1395

خاستگاه آموزه‌ی ارجاء در اسلام

ارجاء در لغت به دو معنی آمده است: الف: امیدوار کردن؛ رجا، یرجو، رجاء و رَجوا، ضدِّ یَئس، بنابراین همزه‌ی آخر منقلب از حرفه علّه است. ب: پس افکندن...

شنبه، 27 آذر 1395

دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (2)

گروهی از ملحدان می‌كوشند وجود خداوند را به زعم خود معلول و ساخته حالات ذهنی و روانی انسان وصف نمایند و به تعبیری برای خداوند منشأ و خاستگاه غیرواقعی...

شنبه، 27 آذر 1395

دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (1)

منكران و ملحدان علاوه بر تشكیك در براهین خداشناسی به گمان خویش می‌كوشند با دلایل و شبهات مختلف، مدعای خود (عدم وجود خدا) را اثبات كنند. آنان...

شنبه، 27 آذر 1395

برهان معقولیت (دفع خطر محتمل) در اثبات خدا

این برهان برهان معقولیت یا دفع خطر احتمالی است كه در غرب به «شرط پاسكال» معروف است. حاصل آن این است كه اگر فرضاً براهین اثبات خدا از جهت منطقی...

شنبه، 27 آذر 1395

برهان فطرت در اثبات خدا (2)

فطری و ذاتی بودن یك امر دارای پارامترها و خصوصیاتی است كه آن را از غیرذاتی تفكیك می‌كند، مثلاً محبت به نفس خود، یك وصف فطری و ذاتی است كه دارای...

جمعه، 26 آذر 1395

برهان نظم در اثبات خدا (2)

مخالفان در تضعیف برهان نظم می‌كوشند نشان دهند كه احتمال تحقق نظم بدون ناظم هر چند صرف احتمال است، اما احتمال بعید یا محال نیست.

جمعه، 26 آذر 1395

برهان فطرت در اثبات خدا (1)

فطرت از ماده «فطر» اشتقاق یافته كه در لغت عرب در معانی مختلف مانند ابتدا، اختراع، پاره كردن از طول و خلقت استعمال شده است. فطرت در ادبیات عرب...

جمعه، 26 آذر 1395

برهان نظم در اثبات خدا (1)

این برهان به دلیل سادگی از براهین مردم‌پسند و مورد توجه پیامبران است. پیشینه آن به افلاطون و ارسطو می‌رسد. (1) پیش از تقریر و اثبات وجود خدا...

جمعه، 26 آذر 1395

برهان حركت در اثبات خدا

در نظر اولیه حركت از مكانی به مكان دیگر در پاسخ سؤال فوق تعریف می‌شود. این پاسخ در تعریف حركت درست اما ناقص است زیرا تنها حركت در مكان (این)...

جمعه، 26 آذر 1395

برهان حدوث در اثبات خدا (2)

برخی از ماتریالیست‌ها مدعی‌اند كه اصل وجود ماده وجود ثابت و مستغنی از هرگونه علت است، اما تغییر در وضعیت ماده از قبیل حركت و انتقال به علتی نیازمند...

پنجشنبه، 18 آذر 1395

برهان حدوث در اثبات خدا (1)

یكی از براهین مثبت وجود خداوند تمسك به حدوث جهان امكان و در رأس آن عالم ماده و طبیعت است. به این معنی كه چون جهان وجودی از خود و از ازل ندارد...

پنجشنبه، 18 آذر 1395