شهود عادل

تشکیلات قضایی مرینیان همچون سایر نظام‌های قضایی مغرب و اندلس، از شهودی عادل با نام «عدول» در امر قضا بهره می‌گرفت. (1) وظیفه اصلی عدول تحقیق در صحت و سقم مدعیات طرفین دعوی و یاری رساندن به قاضیان در تشخیص حق از باطل بود. از این‌رو، نظر به اهمیت این منصب در تصمیم‌گیری قضات، باید نخست وثاقت و عدالت این شهود از سوی قاضی تأیید و در دفتری ثبت می‌شد. (2)
عدول به عنوان دستیاران قاضی، در محاکم حضور می‌یافتند و در جلسات دادرسی شرکت می‌کردند. (3) افزایش شمار آنها در این دوره به گونه‌ای بود که به دلیل اجتماع آنان در محلی خاص، آن مکان به «سماط العدول» مشهور شد. حتی افزایش تعداد عدول در دوره ابوعنان مرینی موجب شد که وی شمار آنها را از 94 تن به 10 تن تقلیل دهد. (4)
سرپرستی عدول در دوره ابوالحسن به عهده ابوالقاسم عبدالله بن یوسف بن رضوان، فقیه نامور روزگار وی بود که پس از این منصب به کتابت و خطابت سلطان رسید. از وصف ابن مرزوق در باب وی و تأکید او در ارتقا از یک منصب به منصب دیگر می‌توان دریافت که اهمیت این مقام از کتابت نیز پایین‌تر بوده است؛ (5) با این همه، در میان عدول کسی که مسئولیت نظارت و توثیق امور دربار سلطان را برعهده داشت، جایگاه رفیع‌تری را به خود اختصاص می‌داد. ابوالعباس بن حسن تلمسانی، از جمله عدول دربار ابوالحسن بود که وظیفه داشت بر ورود و خروج کلیه اموال دربار نظارت کند و آنها را با لیست مربوطه تطبیق دهد. (6) از این‌رو، گاه شهودی که این مهم را برعهده داشتند به خیانت در اموال یا تبانی متهم می‌شدند. (7)

نمایش پی نوشت ها:
1- همان.
2- ماجی، ص149.
3- ابن مرزوق، ص194.
4- ماجی، صص 149-150.
5- ابن مرزوق، ص376.
6- همو، صص 313-314.
7- همو، ص314.

منبع مقاله :
فرهمند، یونس؛ (1394)، مرینیان: سیاست، جامعه و فرهنگ در مغرب سده‌های میانه، تهران: پژوهشکده‌ی تاریخ اسلام، چاپ اول.