رابطه‌ی واجب و ممکن

یکی از فروعات مهم قانون علّیت، قاعده‌ی سنخیت است که مبتنی بر آن علل معیّن همواره دارای معلول‌هایی معیّنی خواهند بود و نمی‌توان هرمعلولی را مستند...

دوشنبه، 23 بهمن 1396

تطابق عین و ذهن در بحث وجود ذهنی

درباره‌ی فلسفه‌ی پیدایش و شکل‌گیری بحث وجود ذهنی، دو نظریه وجود دارد. برخی بر این در مقابل، گروهی معتقدند وجود ذهنی، بحثی وجودشناختی و در مقام...

دوشنبه، 23 بهمن 1396

بررسی دو دیدگاه درباره‌ی مستقلّات عقلیّه

طبق یک نظر رایج، آنچه که ما آن را «مستقلّات عقلیّه» نامیدیم، از «مشهورات» محسوب می‌شود. مرحوم علّامه مظفّر در کتاب «المنطق»، در بحث از مبادیِ...

چهارشنبه، 26 مهر 1396

نور علم

مقصود از فقر ذاتی عالم را دریافتیم. وقتی من، خود را به عنوان عالم درنظر می‌گیرم، می‌یابم که در عالم شدنِ خود، نقشی ندارم. علم از خودم نیست،...

چهارشنبه، 26 مهر 1396

جستاری درباره‌ی مستقلّات عقلیّه

انسان به نور عقل، خوبی‌ها و بدی‌هایی را می‌فهمد. به بیان دیگر، کشف خوبیِ خوب‌ها و بدی بدی‌ها در اثر منوَّر شدن دل به نور عقل حاصل می‌شود. آنچه...

چهارشنبه، 26 مهر 1396

بررسى دو تعریف مشهور از عقل

یکی از تعاریف مشهور فلاسفه از عقل، آن است که عقل مُدرِک کلّیّات است. گویند: ادراک کلّیّات، مربوط به قوّه‌ی عاقله‌ی انسان است؛ در مقابلِ قوای...

دوشنبه، 24 مهر 1396

«من» چیستم؟

نکته‌ی مهم آن است که این «من»، در همه‌ی تحوّلاتی که هر فردی دارد، ثابت است و تغییری نمی‌کند. به عبارت دیگر، همه تغییرات بر «من» عارض می‌شود.

دوشنبه، 24 مهر 1396

توصیف عقل (بیان ویژگی‌های آن)

اگر به سراغ عاقل رویم، معنای ادراک عقلی را به خوبی درک می‌کند و در شناخت آن منتظر هیچ تعریفی نمی‌ماند. بلکه هرچه را در توصیف آن می‌شنود، به...

دوشنبه، 24 مهر 1396

عقل چیست؟

قبل از هر چیز نظری گذرا بر مباحث دانشمندان لغت شناس درباره‌ی عقل می‌افکنیم. امّا توجّه داریم که در این جستجوی لغوی، از مبنای اساسی بحث خود یعنی...

يکشنبه، 23 مهر 1396

بررسی یک اشتباه درباره‌ی رابطه‌ی علم و عقل

عقل و علم، تفاوت وجدانی دارند. یعنی می‌یابیم که ما دو گونه معلوم داریم و فرق بین علم و عقل نیز به فرق میان این دو نوع معلوم برمی‌گردد. معلومی...

يکشنبه، 23 مهر 1396

علم چیست؟

اگر بخواهیم معنای قابل قبول از توصیف علم ارائه کنیم و آن را «به منزله‌ی» تعریف علم بپذیریم، باید چنین قرارداد کنیم که توصیف علم، یعنی بیان اوصافی...

يکشنبه، 23 مهر 1396

دو معنای عقل

زمانی که فهم و درک و علم به معقولات با مستقلّات تعلّق گیرد، فعل «عَقَلَ- یَعقِلُ» را به کار می‌بریم. مصدر این فعل در عرب «عَقل» است و اسم فاعل...

يکشنبه، 23 مهر 1396

تفاوت علم و معرفت

این مطلب مسلّم است که توصیفات، تصوّراتی پدید می‌آورند، گاه مطابق با واقع، گاه نزدیک به آن، و گاه حتّی خلاف واقع. امّا بازهم می‌پرسیم که آیا این...

يکشنبه، 23 مهر 1396

تعارض

تعارض، در اصطلاح علم اصول و در مسئله‌ي «تعادل و تراجيح» عبارت است از تنافي دو دليل و يا تنافي مدلول دو دليل ( تعادل و تراجيح). و در مسئله‌ي «جرح...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تضايف

تضايف، از مباحث مهم در منطق و فلسفه، به مفهوم نسبت مکرر ميان دو امر وجودي که هيچ يک بدون ديگري قابل تعقل نيست. دو امر متضايف، نسبتي دو جانبه...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تضاد

تضاد، از قوانين هستي و از مباحث مهم در منطق و فلسفه، به مفهوم عدم امکان اجتماع دو امر وجودي در يک محل و زمان واحد. حکيمان مسلمان تضاد را از انواع...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تصور

در لغت به معني انگار، انگاره، انگاشتن است. در اصطلاح اهل منطق از انگاره‌هاي ذهني پديده‌ها به تصوّر تعبير مي‌شود. چنانکه - في المثل انگاره‌ي...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تصدير

در لغت به معناي آغاز کردن است و در اصطلاح اهل منطق، نخستين بخش از بخش‌هاي سه‌گانه‌ي خطابه به شمار مي‌آيد، و مراد از آن آغاز سخن کردن است با...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تصديق

در لغت به معني باور داشتن، اقرار کردن و پذيرفتن و در اصطلاح به معني علم يا ادراک و يا دريافتِ مقيد به قيد حکم است. چنانکه ادراک يا دريافت مجرّد...

سه‌شنبه، 2 خرداد 1396

تسلسل

تسلسل، اصطلاحي فلسفي، ترتب غير متناهي علتها و معلولها را تسلسل گويند. تسلسل بر چند نوع است: الف) تسلسل يقفي، که در امور اعتباري است و برحسب اعتباري...

دوشنبه، 1 خرداد 1396