واژه‌ی تجلی در قرآن

به آشکاری چیزی پس از ناپیدایی، تجلی گویند؛ و در این آیه آمده است: وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى؛ یعنی پس از پنهان بودن در پشت شب، واضح و روشن و...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی برزخ در قرآن

در لغت یعنی مانع و فاصله بین دو چیز: بَینَهُمَا بَرْزَخٌ لَا یبْغِیانِ. یعنی بین آن دو مانعی وجود دارد، و به هیچ یک از دو طرف اجازه‌ی تجاوز به...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی بلیغ در قرآن

این کلمه از نظر اشتقاق نظایر فراوانی دارد که برخی از آنها اسمند، مانند: بلوغ، بلیغ، تبلیغ و...؛ و برخی فعل، مانند: بَلَغَ، یبلَغ، أبلَغَ و......

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی آیه در قرآن

راغب تلاش می‌کند تعریفی ساده و روشن از آیه‌ی قرآن ارائه دهد و معتقد است: «هر کلامی از قرآن که با فصل لفظی، جدا شده باشد» آیه است. همچنین گفته...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی بخل در قرآن

راغب در المفردات بخل را چنین تعریف کرده است. امساک ورزیدن دستاوردهایی که، بازداری آنها شایسته نیست و در برابر بخشش قرار می‌گیرد.» مراد از آن،...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی انسان در قرآن

انسان در میان آفریده‌های خداوند، مجموعه‌ی شگفتیها و امور متضاد و غریب است. از هر چیزی در وی اثری است و در هر اثری ضد اوست که با آن در نبرد است...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی اَمَل (آرزو) در قرآن

تعریفی که از آرزو می‌توان ارائه کرد این است: عمل مقرون به انتظار برای رسیدن به چیزی که در آن فایده یا مصلحت آدمی نهفته است. از جهت دیگر امیدی...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی اهل- آل در قرآن

آل و اهل را با هم آورده‌ایم؛ چون در اصل اشتقاق و معنا به هم نزدیکند. راغب در مفردات درباره‌ی آل چنین می‌گوید: «آل مقلوب أهل است و در تصغیر آن...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی امام در قرآن

شریف جرجانی در تعریف امام می‌گوید: «کسی است که ریاست عامّه در دین و دنیا از آن است، توضیح این مطلب آن است که امام بر امور مسلمانان نظارت دارد،...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی امانت در قرآن

در معانی الاخبار شیخ صدوق سخنی از امام سجاد (علیه السلام) آمده است که بر حفظ امانات تأکید دارد؛ امانت چیزی است که رعایت یا همراه داشتن آن برعهده‌ی...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی اعتزال در قرآن

منظور از اعتزال، آن مکتب فکری معروف که در اسلام به وجود آمد و طرفداران آن را معتزله می‌گفتند و در برابر اشاعره بوده‌اند. نیست؛ بلکه مراد از اعتزال،...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی إسراء در قرآن

سری و اسراء، حرکت در شب را گویند، سری و أسری به حرکت در شب اختصاص دارد و با الف به لهجه‌ی حجاز است. در قرآن کریم سوره‌ای است به نام «الإسراء»...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی اسم در قرآن

سیبویه حد فعل و حرف را مشخص نمود، ولی حد اسم را نامشخص رها کرد. گو این که ویژگیهای فعل و حرف را حد آن قرار داده است و یا آن که به شکلی از اشکال...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی ابتلاء در قرآن

ابتلاء یعنی «تجربه‌ی حق». باباطاهر عریان با این عبارت جامع و زیبا به تعریف ابتلاء یا بلا پرداخته است. زندگی بشری، گذرگاهی است انباشته از تجربه‌‌های...

شنبه، 7 فروردين 1395

واژه‌ی اخلاص در قرآن

«حقیقت اخلاص، بیزاری جستن از هرچه غیر خداوند است». این عبارت جامع و شامل را راغب اصفهانی در سخن کوتاهش در باب اخلاص در المفردات آورده است. این...

شنبه، 7 فروردين 1395

درآمدی بر واژگان قرآنی

اگر کسی بپرسد بُرد سخن از واژگان قرآنی تا کجاست، خود را در برابر پاسخی می‌یابد که در آسمان سخن پردازی، طولانی خواهد شد و آن چنان بزرگ جلوه خواهد...

شنبه، 7 فروردين 1395

گونه‌های تناسب معنایی میان دو سوره همجوار

از گونه‌های ارتباط میان سوره‌ها، ارتباطی است که میان آغاز سوره و پایان سوره‌ی پیش از آن است. این ارتباط یا لفظی است و روشن که در آن لفظ یا مترادف...

يکشنبه، 2 اسفند 1394

گونه‌های تناسب معنایی در یک سوره

عبدالرزاق و ابن جریر از عِکرمه باز گفته‌اند که: کعب بن اشرف نزد مشرکان کفرپیشه‌ی قریش رفت و ایشان را بر ضد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)...

يکشنبه، 2 اسفند 1394

دانش تناسب‌های معنایی در تفسیر موضوعی قرآن

دانش تناسبهای معنایی با تفسیر موضوعی - بویژه تفسیر موضوعی یک سوره - ارتباط و پیوندی استوار دارد. به علتهای گوناگون و رخدادهای پراکنده می‌بینیم...

يکشنبه، 2 اسفند 1394

معنای لغوی و اصطلاحی نزول در قرآن

نزول مصدر فعل «نزل» است به معنای حلول از فراز به فرود. این مادّه در قرآن‌کریم به کار نرفته، ولی مشتقاش حدود 302 بار در قرآن آمده است:

يکشنبه، 6 دی 1394