واژه‌ی خلیفه در قرآن

خلیفه بر وزن فعیل و تاء برای مبالغه است؛ و نامی است که برای مفرد، جمع، مذکر و مؤنث به کار می‌رود و جمع آن- آن گونه که در قرآن آمده است- خلاف...

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی خلود در قرآن

مسأله خلوه امری است مسلم که شک بردار نیست. چیزهایی هستند که زمان اندکی ماندگارند؛ مثل: گرسنگی، سیری، خواب، بیداری، آسایش و رنج و یا متاع دنیا...

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی خوف در قرآن

راغب می‌گوید: «خوف انتظار امر ناپسندی از نشانه‌ای مشکوک یا معلوم است؛ چنان که امید و طمع انتظار امری پسندیده از نشانه‌ای مشکوک یا معلوم است....

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی حیات در قرآن

ابوحیان توحیدی در رساله‌ای به نام رساله‌ی الحیاة به سبکی زیبا و روان، مفصل در باب حیات سخن گفته است. به بیان اقسام آن پرداخته و به شرح و تعریف...

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی حیا در قرآن

تقریباً در این مورد میان راغب و شریف جرجانی در تعریف حیا اختلافی وجود ندارد. راغب در مفردات می‌گوید: «حیا گرفتگی نفس از زشتیها و ترک آن به این...

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی حکمت در قرآن

حکمت در لغت؛ یعنی منصرف شدن و منع کردن به قصد اصلاح و افسار را «حکمة الدابه» (حکمت چهارپا) نامیده‌اند؛ چون مانع سرکشی وی می‌شود و حیوان را رام...

سه‌شنبه، 10 فروردين 1395

واژه‌ی حزن در قرآن

حُزن و حَزَن ضد سرور است و حَزنه به لهجه‌ی قریش است و أحزَنه به لهجه‌ی تمیم؛ ولی به هر دو شکل تلفظ شده است. راغب می‌گوید: حُزن و حَزن سختی و...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی حسد در قرآن

کمتر کسی است که حسد را نشناسد؛ چون تقریباً هیچ انسانی خالی از آن نیست و گویی یکی از عناصر غریزی در وجود بشری است؛ ولی در حیوانات طبیعت نخستین...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی حبط در قرآن

حبط در لغت، فسادی که چهارپا با خوردن علف زیاد دچار آن می‌شود؛ نوعی علف مضر است که چهار پا از آن زیاد می‌خورد و دچار نفخ می‌گردد و آماس می‌کند....

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی حب (دوستی- عشق) در قرآن

ضرورتی در آوردن تعریفهای بسیار و یا مقایسه‌ای بین مفاهیم متعدد «حب» نمی‌بینیم؛ چون این کار سخن را به درازا می‌کشاند. امّا بهتر آن دیدیم که ساده‌ترین،...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی جوع (گرسنگی) در قرآن

در قرآن تنها یک آیه صراحت دارد که گرسنگی نوعی آزمایش و امتحان است؛ هر کس بر آن صبر کند او مؤمن واقعی است و به رضای خداوند و نعمت لذت جاودانگی...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی جدال در قرآن

شاید تعریف جدال در آیه‌ی: قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُكَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَكِی إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ یسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی توسم (فراست) در قرآن

ابن انباری متوسم را به متثبت (با دقت نظر) شرح کرده است. و از کلابی نقل کرده است که متوسم کسی است که نظاره می‌کند. خداوند فرموده است: إِنَّ فِی...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی توکل در قرآن

در حدیت دعا آمده است: «لا تکلنی الی نفسی طرفة عینٍ فاُهلَک»؛ یعنی یک چشم به هم زدن، مرا به خودم وامگذار که نابود خواهم شد. در حدیث آمده است:...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی توبه در قرآن

شیخ صدوق در معانی الأخبار تعریفی از امام صادق (علیه السلام) در باب توبه‌ی نصوح، در نهایت سادگی، دقت و روشنی روایت می‌کند که حضرت فرمودند: «توبه‌ی...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی تمثل در قرآن

این کلمه یک بار به صیغه‌ی ماضی در سوره‌ی مریم آمده است: فَأَرْسَلْنَا إِلَیهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیاً؛ که این زمانی بود که...

دوشنبه، 9 فروردين 1395

واژه‌ی تفکر در قرآن

بیش از سیصد آیه در قرآن هست که به تفکر و تدبر و به چشم بصیرت قبل از رؤیت به بصره، فرا می‌خوانند. اینها آیاتی‌اند که به ‌اندیشیدن تأکید دارند،...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی تقوا در قرآن

معنای دقیق تقوا بنا به نظر راغب عبارت است از: «قراردادن نفس در نگه داری از آنچه می‌ترسند؛ پس گاهی ترسی را تقوا و تقوا را ترس نامیده‌اند که طبق...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی تطیر (فال بد زدن) در قرآن

پرنده یا پرندگان نزد عرب پیش از اسلام نشانه‌ی بدبینی و یا خوش بینی بوده است. طیر نام دیگر تطیر (فال بد زدن) است. می‌گویند: «لاطیرَ اِلاّ طیر...

يکشنبه، 8 فروردين 1395

واژه‌ی تسبیح در قرآن

تسبیح یعنی منزه ساختن خداوند از هر آنچه که شایسته‌ی کمال ذات او نیست. وقتی می‌گوییم: «سُبحانَ الله»؛ یعنی ساحت عظمت او را از نقص، زشتی و بدی...

يکشنبه، 8 فروردين 1395