شباهت همچون صورت خیال در شعر

شباهت، طبق نظر جرجانی، علت وجودی صورِ خیال در شعر است. هر سه صورت تصویرپردازی، همان‌گونه که به تکرار در دلائل‌الاعجاز و اسرارالبلاغه تأکید شده...

سه‌شنبه، 25 مهر 1396

صورت و محتوا در شعر

کاوشِ مفصل جرجانی را در رابطه‌ی تکواژ با بافت آن و تأکید فراوانش بر مفهوم ساخت به عنوان ساخت معناها، و نه واژه‌ها در حکم مجموعه‌هایی از صداها،...

سه‌شنبه، 25 مهر 1396

نظریه‌ی جرجانی درباره‌ی ساخت

نظریه‌ی جرجانی درباره‌ی نظم نمایانگر اوج چهار سده پژوهشی عمیق در فرهنگ عربی [اسلامی] در باب ماهیت فصاحت، بلاغت و برتری آثار ادبی است. مانند بسیاری...

سه‌شنبه، 25 مهر 1396

ساختار کلام ادبی: واژه و بافت

تأکید جرجانی بر منشأ روان‌شناختی آفرینش ادبی، براساس ریشه‌های آن در تجربه، کاملاً به شکل طبیعی دو باور مهم را در مورد زبان و ترکیب‌‌بندی ادبی...

سه‌شنبه، 25 مهر 1396

نوآوری‌های جرجانی

فهمِ دسته‌بندی جرجانی از تمثیل، تشبیه، استعار و تحلیلش در مورد وجه شبه و شناخت سهم او در تحلیل این جنبه‌های صورِ خیال، بدون تشخیص وجود الگوهای...

سه‌شنبه، 25 مهر 1396

هنر برای هنر Art for Art’s Sake

این شُعار به طور عام در ادبیات و هنر اشاره به گرایشی دارد که به موجب آن هنر پدیده‌ای مستقل و فاقد هر گونه رسالت اجتماعی و اخلاقی تلقی می‌شود....

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

یوفیوزم Euphuism

Euphues در زبان یونانی به معنی مزیّن و پرنقش و نگار است و در اصطلاح ادبیّات انگلیسی بر سبکی در نثر اطلاق می‌شود که مشحون به انواع صناعات بدیعی...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

هنجارگریزی/ انحراف از نرم Deviation

این اصطلاح برگرفته از حوزه زبانشناسی مدرن و نقد زبانشناسیک است و از رهگذر زبان انگلیسی به مباحث نقد ادبی و زبانشناسی راه یافته است. انحراف از...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

هِرَم فریتاگ Freytag’s Pyramid

گوستاو فریتاگ، اندیشمند آلمانی قرن نوزدهم، در کتاب خود با عنوان فنّ نمایش (1863) ساختار نمایشنامه‌های پنج پرده‌ای را هِرَمی فرض می‌کند که از...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

همسرایان Chorus

همسرا (هم + سرا) در لغت به معنی سراینده است. واژه‌ی یونانی chorus در اصل نام دسته‌ای نغمه ساز و آوازه خوان بوده است که در جشنواره‌های مذهبی یونان...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

وحدتهای سه گانه Three Unities

از اصول کلاسیک و نوکلاسیک بوده است و منظور از آن وحدت موضوع (عمل)، وحدت زمان و وحدت مکان است. وحدت موضوع آن است که حوادث فرعی و بی ربط و نامتناسب...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

نقیضه/ جواب Parody

نقیضه در لغت باژگونه جواب گفتن شعر کسی، مهاجات و هجو گوئی است و در اصطلاح نوعی تقلید سُخره آمیز ادبی می‌باشد. شاعر و نویسنده نقیضه ساز از سبک،...

پنجشنبه، 30 شهريور 1396

بیت شیرازی سعدی در گلستان

در گلستان شیخ، در حکایت هشتم از باب ششم، بینی به گویش شیرازی آمده که براساس نسخه‌های مورد استفاده‌ی غلامحسین یوسفی آن را چنین می‌توان خواند:

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نقّاله‌ی خدایان/ امداد غیبی Deus ex Machina

نقّاله در لغت مؤنّث نقّال است و نقّال به معنی کسی است که چیزها را از محلی به محل دیگر نقل کند. معنی اصطلاح لاتینی آن «خدا از راه ماشین» است....

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نقیصه‌ی تراژیک/ نقطه‌ی ضعف تراژیک Hamartia / Tragic Flaw

نقیصه در لغت به معنی نقص، عیب و خوی بد است. نقیصه تراژیک در اصطلاح تراژدی ترجمه‌ی واژه‌ی یونانی hamartia است و آن نقطه ضعفی است (مثلاً غرور)...

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نظیره سازی Burlesque

هر نوع تقلید سُخره آمیز ادبی نظیره سازی محسوب می‌شود. در نظیره سازی ممکن است موضوع با اهمیّتی را به شیوه‌ای سَبُک یا سخره آمیز بیان کنند.

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نغمگی/ روانی/ عذوبت کلام Euphony

کیفیّتی است در زبان که از همنشینی و مجاورت و ترکیب اصوات نرم، روان و خوش آهنگ حاصل می‌شود. ترتیب قرار گرفتن الفاظ و کلمات در این حالت چنان است...

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نظریه‌ی کنش گفتار Speech Act Theory

این نظریه‌ی زبانشناسی در اصل توسط جی.ل. آستن فیلسوف دانشگاه آکسفورد در دهه 1930 طرح و در یک رشته کلاس‌هائی که وی در سال 1955 در‌هاروارد برگزار...

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نظریه‌ی دریافت Reception Theory

گونه‌ای از نظریه‌ی خواننده محور که رویکردی تاریخی دارد. این نظریه ابتدا توسط‌هانس روبرت جاس در مقاله «تاریخ ادبی در چالش با نظریه ادبی» (71-...

چهارشنبه، 29 شهريور 1396

نشانه شناسي Semiotics / Semiology

هر دو واژه semiology , semiotics به يک معني است. اما اولي توسط فيلسوف امريکائي، چارلز ساندرز پيرز سکه زده شد (1915) و دومي را فردينان دوسوسور...

سه‌شنبه، 28 شهريور 1396