مغالطه پژوهی نزد غزالی

ابوحامد محمد غزالی، فقیه، متکلم، فیلسوف و عارف قرن پنجم و ششم (450 ه. - 505) در طوس به دنیا آمد و نزد اساتید بزرگی، چون جوینی، تحصیل نمود و به...

يکشنبه، 24 بهمن 1395

مغالطه پژوهی نزد ابن سینا

ابن سینا نسبت به سلف خود، فارابی، نویسنده‌‌‌ای با اسلوب تر و منسجم تر بود و روانی سبک او سهم به سزایی در انتشار آثار وی در میان طلاب فلسفه و...

يکشنبه، 24 بهمن 1395

مغالطه پژوهی نزد فارابی

محمد بن محمد بن طرخان فارابی (ف 339 ه.ق) که جمهور صاحب نظران او را یکی از برجسته ترین منطقدانان و شارحان افلاطون و ارسطو دانسته و ستوده اند،...

يکشنبه، 24 بهمن 1395

مغالطه پژوهی نزد ارسطو

ارسطو ابتدا تعریف تبکیت و فرق آن با قیاس صحیح را بیان می‌کند، سپس به تبیین انواع استدلالات برهانی، جدلی، امتحانی و مشاغبی می‌پردازد. آنگاه اغراض...

يکشنبه، 24 بهمن 1395

منطق

منطق رشته‎ای قدیمی است. منطق، به گونه‎ای که بنیانگذار آن، ارسطو، چهار قرن پیش از میلاد می‎انگاشت، دانشی نظری همچون ریاضیات یا فیزیک نیست، بلکه...

شنبه، 23 مرداد 1395

دیالکتیک

دیالکتیک در کلی‌ترین معنای آن، حاکی از فرآیند درهم تنیده‌ی تضاد مفهومی یا اجتماعی، پیوند متقابل و تغییر است که در آن تکوین و نفوذ متقابل و اصطکاک...

پنجشنبه، 15 بهمن 1394

نظریه‌ی خواجه نصیرالدین در مؤلَّفات تقییدی و اِخباری

این مقاله بر آن است که نظر خواجه نصیر را درباره‌ی ویژگی‌های مؤلَّفات تقییدی و خبری عرضه کند. خواجه برای عرضه کردن این ویژگی‌ها ابتدا تألیفات...

پنجشنبه، 1 بهمن 1394

مهجور ماندن دلالت التزام نزد منطق‌دانان مسلمان

مسئله‌ی مهجوریت دلالت التزام را برای نخستین بار ابن سینا مطرح کرد و منطقدانان پس از وی آن را به منزله‌ی یک مسئله‌ی منطقی مدون کردند و در نتیجه...

شنبه، 26 دی 1394

نوآوری‌های منطقی فارابی

ابونصر فارابی با ایضاح مفاهیم غامض منطق ارسطویی در شرح و تفسیر استادانه‌ی خود بر تمام ابواب كتاب ارغنون ارسطو، و همچنین با نوآوریهای بی بدیل...

دوشنبه، 21 دی 1394

خفیستک، لئون

خفیستک، که متفکری دقیق بود و به شدّت با مابعدالطبیعه و فلسفه‌ی آرامان گرایانه (ایدئالیستی) مخالفت می‌کرد، از سال 1309 تا 1319 استاد منطق در دانشگاه...

چهارشنبه، 2 دی 1394

قیاس بروسُن

قبل از کشف عدد پی(3.14) دانشمندان زیادی تلاش کردند که فرمول محاسبه‌ی مساحت دایره را کشف کنند. یکی از این افراد، شخصی بنام «بروسُن» بود. هدف او...

شنبه، 14 آذر 1394

ابطال تسلسل و دور در برهان از نظر ابن‌سینا

اگر در اثبات الف برای ب نیاز به حد وسطِ ج داشته باشیم و برای اثباتِ ج برای ب و الف برای ج نیز احتیاج به دو حد وسط د و هـ داشته باشیم و همین‌طور،...

شنبه، 14 آذر 1394

آیا ذاتی باب برهان بایستی مساویِ موضوع باشد؟

برخی از بزرگان مانند علامه‌ی طباطبایی می‌فرمایند: عرض ذاتی با موضوع خود بایستی نسبت تساوی داشته باشد، به گونه‌ای که با وضع موضوع، وضع شود و با...

شنبه، 14 آذر 1394

تجربه و افاده‌ی یقین از نظر ابن‌سینا

از آنجا که ممکن است برخی استقراء و تجربه را یکی بپندارند و تجربه را نیز مفید یقین مضاعف ندانند، شیخ (رحمه الله علیه) تذکر می‌دهد که بین این دو...

جمعه، 13 آذر 1394

قاعده‌ی «ذوات الاسباب لاتعرف الّا باسبابها»

اگر ما بخواهیم محمولی را با موضوعی بسنجیم و حکمی ایجابی یا سلبی در مورد آن بیان کنیم، گاهی چنین است که عقل، رابطه‌ای ضروری ولی بدیهی بین آن‌ها...

جمعه، 13 آذر 1394

شرایط علّتی که در برهان لمّی حدّ وسط واقع می‌شود

آیا هر علّت و علیتی برای برهان لم کافی است؟ خیر. علّتی که در برهان لمّ حد وسط واقع می‌شود شرایطی دارد که در اینجا به دو تا از آن‌ها اشاره می‌شود....

جمعه، 13 آذر 1394

برهان انّی و لمّی

می‌دانیم که در هر برهانی حد وسط علتِ تصدیق به نتیجه است چرا که در تحلیل قیاس برهانی به سه امر می‌رسیم: حدّ اصغر، حدّ اوسط و حدّ اکبر. و از طرفی...

پنجشنبه، 12 آذر 1394

بررسی شبهه منون در باب عدم امکان تعلیم و تعلّم

گفته شده دانشمندی به نام «منون» که با سقراط در باب عدم امکانِ تعلیم و تعلّم سخن می‌گفت به او چنین گفت: کسی که طالب علمی هست یا طالب چیزی است...

پنجشنبه، 12 آذر 1394

بازگشت استقراء تامّ به قیاس

مطلب این است که اگر یقینی بودن را وصف برهان بدانیم، در مورد استقراءِ تامّ که مفید یقین است چه باید بگوییم؟ به عبارت دیگر وصف یقینی اعمّ از برهان...

پنجشنبه، 12 آذر 1394

قضایای تحلیلی و ترکیبی «کانت»

ممکن است قضایای تحلیلی و ترکیبی (یا تألیفی) را به این صورت تعریف کرد که مراد از قضیه‌ی تحلیلی قضیه‌ای است که در آن محمول از بطن موضوع استنباط...

سه‌شنبه، 10 آذر 1394